بررسی اثرات آنتی اکسیدانی، آنتی دیابتی و آنتی لیپید پراکسیداتیو عصاره متانولی گیاه بادرنجبویه کوهی (dracocephalum polychaetum)

دیابت ملیتوس یک اختلال متابولیکی است که با افزایش گلوکز خون در اثر کمبود میزان انسولین یا مقاومت به عملکرد انسولین یا هر دو شناخته می شود. از دیرباز گیاهان دارویی در درمان بیماری دیابت بکار رفته اند. اما بررسی علمی اثربخشی و عوارض احتمالی این گیاهان دارویی از اهمیت زیادی برخوردار است. از آنجاکه گیاه d.polychaetum دارای ترکیب لیمونن می باشد که اثر ضددیابتی آن به اثبات رسیده است لذا در این مطالعه خاصیت آنتی-اکسیدانی، آنتی دیابتی و آنتی لیپید پراکسیداتیو عصاره متانولی بخش های هوایی آن مورد بررسی قرار گرفت. با تزریق استرپتوزوتوسین stz)) mg/kg i.p 60 در موش های صحرایی نر دیابت نوعi القا شد. 7 روز بعد از تزریق stz، موش هایی که fbg آنها بیش از mg/dl 300 بود دیابتی محسوب و به 10 گروه تقسیم شدند وعصاره را با دوزهای mg/kg 200، 300 و 400 ،گلایبن کلامید( mg/kg 600) و cc5/0 آب مقطر(حلال عصاره) به مدت زمان 14 روز به روش گاواژ دریافت نمودند. در پایان 14 روز، بعد از بیهوشی کامل حیوانات خونگیری انجام شد. سپس سرم و گلبول های قرمز خون به منظور اندازه گیری فاکتورهای سرمی گلوکز، کلسترول، تری گلیسرید، کراتینین، alt، ast و سطـح mda گـلـبـول هـای قـرمـز خـون جدا شدند. ضمناً تأثیر عصاره بر تست تحمل گلوکز (ogtt) گروه از موش های نرمال نیز تعیـیـن شد. اثـر آنـتـی-اکـسیـدانـی عـصـاره مــتــانــولـی d. polychaetum به روش in vitro با بهره گیری از روش-های به دام اندازی رادیکال آزاد دی فنیل پیکریل هیدرازیل (dpph) و قدرت احیاکنندگی یون آهن (frap) مورد مطالعه قرار گرفت. میانگین سطح سرمی گلوکز ناشتا در گروههای دریافت کننده عصاره به مدت 14 روز اختلاف معنی داری را نسبت به شاهد نشان نداد. نتایج بدست آمده از تست تحمل گلوکز نشان داد که تجویز حاد عصاره با دوز mg/kg300 در زمان 120 دقیقه به طور معنی داری سطح سرمی گلوکز را کاهش داد. میانگین سطح سرمی کلسترول، تری گلیسرید، کراتینین و alt در گروه دریافت کننده دوز mg/kg400، 300،200 عصاره به مدت 14 روز نسبت به گروه شاهد به طور معنی داری کاهش یافت. در این تحقیق تجویز عصاره با دوز 400 به مدت 14 روز، توانسته سطح سرمی ast را در موش های دیابتی به طور معنی داری کاهش دهد. دوز mg/kg300 عصاره محتوای مالون دی آلدهید(mda)گلبول های قرمز خون موش های دیابتی را تا حدودی کاهش داد ولی این کاهش معنی دار نبود در عصاره متانولی گیاه d.polychaetum در روش dpph ic50عصاره و bha (شاهد مثبت) به ترتـیـب mg/ml6/5 و mg/ml25/1بـود. ic50 عـصـاره و bha در روش frap بـه تـرتـیـب mg/ml 155/0 وmg/ml 062/0 بود. بنابراین عصاره متانولی گیاه d.polychaetum دارای اثرات آنتی اکسیدان، هیپولیپیدمیک و هیپوگلیسمیک حاد در موش های دیابتی می باشد. بخشی از اثرات هیپوگلیسمیک عصاره احتمالاً به واسطه ویژگی های آنتی اکسیدانی و اجزاء هیپوگلیسمیک مثل لیمونن می باشد. واژه های کلیدی: dracocephalum polychaetum، آنتی اکسیدان، دیابت ملیتوس، mda، گلبول های قرمز خون.